Over de zondagsviering en de eucharistie in de vroege kerk

Op een zondag brak Jezus brood in

Emmaüs (Lc 24,13-35),

Paulus in Troas (Hand 20,7-12)

Breng Bijbel, pen en papier mee (ook ter plaatse beschikbaar)

Oude praktijk van samenkomst

Hebben jullie al eens afgevraagd hoe oud onze wekelijkse religieuze bijeenkomsten zijn? Jezus en de apostelen gingen al elke week naar de synagoge. Deze praktijk bestond al eeuwen vóór Christus. Ze is overgenomen door christenen en moslims. Moslims komen samen op vrijdag, Joden op zaterdag (sabbat) en christenen op zondag.

Hoe vierden de christenen de zondag in de vroege kerk? Hoe oud is de tweeledige structuur van onze eucharistievieringen met een deel waarin de Schriften worden voorgelezen en gepreekt wordt, gevolgd door een tafeldienst, waarbij het brood wordt gebroken? Hoelang vieren de christenen al eucharistie op zondag? Deden ze dit op zaterdagavond, zondagmorgen of zondagavond? Waren er ook dagelijkse eucharistievieringen? Wat betekende de eucharistie in het vroege christendom?

Op deze vragen proberen we in de open avonden van de parochie Tielt-Winge antwoord te geven.

Emmausgangers

We vertrekken vanuit een lezing en een bespreking van het Emmaüsverhaal in Lucas 24,13-35 . Twee leerlingen, ontgoocheld door de dood van Jezus, verlaten op de eerstvolgende zondag Jeruzalem. Ze keren terug naar Emmaüs. De verrezen Heer komt hen  onderweg tegemoet als een vreemdeling, maar wordt niet herkend.Hij legt hun persoonlijk de Schriften uit.  Als 'gast' te Emmaüs breekt Hij als 'gastheer' het brood, wat de eucharistie oproept...

Herkend in het breken van het brood

Jezus wordt herkend en "wordt onzichtbaar". Voor wie gelooft is zijn zichtbare aanwezigheid niet meer nodig. De leerlingen "staan" letterlijk en figuurlijk "op" en keren terug naar Jeruzalem. Daar .vinden ze de eerste christelijke kerkgemeenschap verzameld rond de 11 apostelen met Simon Petrus als kernfiguur. De twee leerlingen getuigen dat ze de Heer hebben “herkend in het breken van het brood”. Kunnen wij dit ook zeggen na de Mis? In de vervolgtekst van het Emmaüs verhaal komt de Heer ook aanwezig in de verzamelde gemeenschap, eet met hen, geeft hen een zending om te getuigen en zegent hen, terwijl Hij “wordt opgedragen naar de hemel”. De leerlingen aanbidden Hem en loven God in de tempel. Er is in het verhaal zowel beïnvloeding van de wekelijkse synagogale dienst als van de dagelijkse tempelliturgie.

De auteur Lucas heeft Jezus zelf nooit persoonlijk gekend. Doorheen het Emmaüsverhaal, dat zijn meesterwerk is, en het vervolgverhaal getuigt hij hoe mensen de verrezen Heer persoonlijk kunnen ontmoeten: in de vreemdeling, in het gebed, in de lezing en de uitleg van de Schriften, in het breken van het brood, in de verzamelde kerkgemeenschap, in de zegen.

Jongeman valt in slaap

Han Van Meegeren, schilderij Emmaüsgangers

Lucas zelf was gefascineerd door de eucharistie. In Handelingen 20,7-12 geeft hij een verslag van een eucharistie op zondag, waaraan hij persoonlijk lijkt deelgenomen te hebben De christelijke kerkgemeenschap van Troas kwam op zondag samen, speciaal om het brood te breken. De apostel Paulus preekte toen langdurig en brak het brood. Een jongeman, Eutychus genaamd, was in  slaap gevallen en viel door de vensteropening naar beneden. Dit is het eerste ooggetuigeverslag van een reeds bestaande eucharistieviering op zondag in het jaar 56 if 57 na Chr.

Er zijn nog andere teksten in en buiten de Bijbel waaruit blijkt dat reeds in de vroege kerk op zondag eucharistie werd gevierd.

Inge Van Wiele, gepromoveerd tot doctor in de Godgeleerdheid met het proefschrift De dag en het uur van het breken van het brood. De samenkomst op de eerste dag van de week en de betekenis van de eucharistie in het werk van Lucas. Samenvatting hiervan gepubliceerd in het tijdschrift Areopaag 2011,
https://www.kuleuven.be/thomas//cms2/uploads/file/blocks/1079/jaarboek-areopaag-2011-2012.pdf (pp. 83-87).

Het volledige doctoraat kunt u hier lezen: https://drive.google.com/file/d/1u2vEoQIK3MuSdMBBvaqzDTcYqa1HQShw/view?usp=sharing