Van water kan ik geen wijn maken

Op de vijfde zondag in de Paastijd lezen we in het Evangelie dat Jezus tegen zijn leerlingen zegt: “Ik ben de ware wijnstok, mijn vader is de wijnbouwer.” Dat inspireerde ons om eens langs te gaan bij een wijnbouwer in onze gemeente om eens te polsen wat de wijnbouw allemaal inhoudt. Wijngaardenier Daniël Vandervaeren (67 j.) van het domein Danouïse in Houwaart wilde ons wel te woord staan. 

Wijnboer Daniël draagt een strooien hoed.
 "Een hoed moet kunnen ademen."
(c) Stefaan Deputter

Hoe ben je ertoe gekomen om wijnboer te worden?

We hebben het domein hier in Houwaart in 1992 gekocht, maar toen was het nog een paardenweide. Omdat de helling naar het zuiden gericht is, besloten we druiven te telen en in 1994 hebben we dan onze eerste druivelaars gezet.  Het was eerst een wijngaard voor eigen gebruik. Een buurman, Marcel Saenen, die voorzitter was van de Hagelandse wijnboeren heeft me geholpen. Hij nodigde me uit in zijn kelder en we dronken verschillende soorten wijnen en gaf met als raad: “Van de wijn die jij het beste vindt, daarvan moet je de druiven planten.”

Daarna ben ik lessen gaan volgen aan de tuinbouwschool in Leuven om te leren planten en snoeien. Het ging goed en het was aangenaam om met vrienden bij een barbecue eigen wijn te drinken. Daarna besloten we om uit te breiden en in 1998 hebben we de druivelaars geplant die hier nu staan. Sinds 2002 hebben we er dan een commerciële activiteit van gemaakt.

Zijn de wijngaarden hier in Houwaart recent of werden er vroeger hier ook al druiven geteeld?

Het zijn de romeinen die de druivelaars naar onze streken hebben meegebracht en ze op de zuidflanken in de Maasvallei hebben aangeplant. Wat we wel zeker weten, is dat Houwaart in 1142 onder het gezag stond van het Sint-Janskapittel in Luik en de boeren hier moesten aan het kapittel accijnzen betalen voor de wijn die ze produceerden. De wijnproductie was vooral voor eigen gebruik en het overschot werd verkocht aan de rijkere burgers in de nabijgelegen steden zoals Aarschot, Diest en Tienen.

Waar we ook zeker van zijn, is dat de grote abdijen wijn maakten zoals de Abdij van het Rode Klooster in het Zoniënwoud of de Abdij van Villers-la-Ville waar je ommuurde de terrassen uit de 14de eeuw waarop de druiven verbouwd werden nog altijd kunt bezichtigen. Op die terrassen heeft een vereniging nu een nieuwe wijngaard aangelegd. Door de klimaatverandering die we hier vooral merken sinds het jaar 2000 worden steeds meer wijngaarden aangelegd. De oogsttijd begint steeds vroeger en omdat we verschillende druivensoorten hebben geplant, kunnen we al vanaf half september beginnen plukken en ander soorten zoals de Pinot noir en Pinot gris oogsten we dan eind september en begin oktober.

Is de wijngaard helemaal van jou zelf of werk je samen met andere wijngaardeniers?

We werken allemaal op onze eigen wijngaard, maar ik ben wel lid van de Belgische wijnbouwers die regelmatig lessen organiseren en die vereniging kan ook heel professioneel werken omdat er grote wijnproducenten lid van zijn. In Vlaanderen zijn er vandaag 141 wijnboeren. De grootste wijnproducent in ons land teelt op een oppervlakte van 31 ha en bevindt zich in Wallonië (Cuvée Ruffus te Haulchin op het grondgebied Estinnes, in de buurt van Binche, op een plaats die de naam « Les Agaises »). Wallonië telt een vijftigtal wijngaardeniers.

Welke druivenrassen teel je hier?

Er staan twee rijen regent, rode wijn, de druivenranken aan de palen, een andere teeltwijze, is Gewürztraminer dan hebben we nog Zweigelt, een dieprode wijnsoort uit Oostenrijk. Dan hebben we nog Dornfelder, eveneens een rode wijn en ook Pinot noir, Pinot gris en Pinot blanc, Bacchus en Riesling. Ik heb veel verschillende soorten en dat biedt als voordeel dat je verschillende soorten wijn kunt maken en ik heb natuurlijk ook de rassen waarvan ik wijn kan maken die ik zelf ook graag drink.

Welke zorg heeft een druivenrank nodig? 

Voor het ogenblik (april) bevinden we ons in een periode waar er geen werk aan is. De takken zijn gesnoeid en dat is een werkje dat ik voorbehoud voor de maanden januari februari tot half maart. “Ik heb een kleine wijngaard en kan me veroorloven te werken als de zon schijnt en als het niet regent.” Wat we wel moeten doen in deze periode is het gras maaien onder de druivelaars omdat het ‘s nachts kan vriezen. Hoe korter het gras hoe minder kans er is op vorstschade. Andere wijnbouwers plaatsen vuurkorven tussen de druivelaars die ze moeten aansteken tussen drie uur ‘s nachts en acht uur ‘s ochtends. De afgelopen dagen vroor het in Houwaart tot -4°c en op een bepaalde plek zelfs tot - 6°C. Voor mij als kleine wijnboer zijn die vuurkorven te duur en dus zijn er een aantal knoppen bevroren. 

Vanaf de maand mei beginnen de druivenranken uit te lopen Van zodra er vijf blaadjes aan de plant staan, dienen we al één keer preventief te sproeien tegen schimmelziektes want als we de schimmel zien dan is het eigenlijk al te laat. Boven de ranken staan twee draden gespannen die we met de uitlopende ranken dichtmaken en aan de draad vastklemmen tegen de wind. Tegen half juli groeien ze uit tot aan de tweede draad en alles wat daarboven groeit, wordt gesnoeid.

Het is ook belangrijk om het weer te observeren. Na een onweer moeten we sproeien omdat alle beschermende stoffen door de regen zijn weggespoeld. De grootste bedreiging, vooral voor de donkergekleurde druiven, is de beruchte Suzuki-fruitvlieg die in tegenstelling met de inheemse fruitvliegen rechtstreeks in de bessen boort. Om de druivenstokken te beschermen moeten we ze sproeien zodat het vliegje de gifstoffen aan haar pootjes meeneemt en sterft. Wie jong aangeplante planten heeft, moet ze met een net van ijzerdraad wel beschermen tegen knaagdieren zoals hazen en konijnen. Ook reeën durven wel eens snoepen van een fris blaadje. 

Werk je helemaal alleen in de wijngaard of heb je helpers?

Meestal werk ik helemaal alleen, maar bij de pluk nodig ik bekenden, familieleden en vrienden uit omdat best alle druiven van één soort op één of twee dagen geplukt zijn. Druiven kunnen ook alleen geplukt worden als ze droog zijn. “Van water kan ik geen wijn maken. Tweeduizend jaar geleden was er iemand die dat wel kon maar ik kan het helaas niet.”

Het gras is kort gemaaid om de druivenstokken
te beschermen tegen nachtvorst
(c) Stefaan Deputter

Grotere wijnproducenten trekken wel plukkers uit Roemenië aan of vragen bijvoorbeeld aan de scouts om mee te plukken en in ruil krijgt de groep dan een vergoeding om de kas te stijven. Een grote wijnboer in Assent heeft zelfs een plukmachine en die hoeft geen personeel meer in te zetten. De druiventrossen worden geschud en komen op een transportband terecht. Op één uur kan deze wijngaardenier 1 hectare plukken. Ze kunnen met twee personen 7 à 8 ha beheren. Ook het snoeien aan de zijkant en de bovenkant en het sproeien gebeurt bij de grote wijnproducenten volledig machinaal.

Zijn er nog uitdagingen voor de wijngaard?

Soms zouden er mensen wel druiven durven plukken maar op onze wijngaard hebben we daar nog geen last van gehad. Je kunt je daar bijna niet tegen beschermen. 

Wat zijn de toekomstperspectieven voor de wijnbouw in Houwaart en Tielt-Winge?

De wijnbouw groeit nog en ook op dit moment wordt er door een Antwerpenaar een nieuwe wijngaard van 80 are in Houwaart aangelegd. De ‘wijnfaktorij’ van Patrick Nijs, de koper van de nieuwe wijngaard ligt, echter midden in de binnenstad van Antwerpen. Het duurt gemiddeld drie jaar vooraleer je de eerste druiven kunt oogsten. De druivelaars overleven ons allemaal. In Frankrijk staan er druivenstokken die 120 tot 130 jaar oud zijn. Je moet ze natuurlijk wel goed verzorgen bemesten snoeien en sproeien

Meer informatie over de wijngaard van Daniël Vandervaeren lees je op de website danouise.be. (gsm: 0495 18 77 37 - e-mail: info@danouise.be)

Volgende week leren we meer over de wijnproductie zelf.